Ustawodawca dopuszcza możliwość, aby pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego łączył jednoczesne wykonywanie pracy z opieką nad dzieckiem. Pracownik będący rodzicem lub opiekunem małego dziecka, który ma możliwość wykonywania dotychczasowej pracy w mniejszym wymiarze godzin, zamiast korzystać z urlopu wychowawczego może wystąpić do pracodawcy o obniżenie jego wymiaru czasu pracy. Wnioskowany wymiar czasu pracy nie może być jednak niższy niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Takie rozwiązanie, o którym stanowi art. 1867 kodeksu pracy, umożliwia jednoczesne łączenie sprawowania opieki nad małym dzieckiem z pracą zawodową.
Decyzja w sprawie wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik będzie wykonywał pracę oraz o okresie, w którym będzie korzystał z obniżonego wymiaru czasu pracy, należy wyłącznie do pracownika. Pracodawca ma obowiązek zaakceptować wniosek pracownika w tej sprawie (art. 1867 § 1 zd. 2 kodeksu pracy).
Wnioskowany przez pracownika wymiar czasu pracy nie może być niższy niż 1/2 etatu. Pracodawca ma obowiązek obniżenia wymiaru czasu pracy pracownika do wymiaru wskazanego we wniosku, np. 2/3, 3/4 lub 3/5 etatu, natomiast nie ma obowiązku uwzględniania wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy poniżej 1/2 etatu. O ile pracownik decyduje o zakresie obniżenia wymiaru czasu pracy, o tyle o rozkładzie czasu pracy decyduje – na zasadach ogólnych – pracodawca. Ze względu na cel, jakiemu służy omawiane obniżenie wymiaru czasu pracy, czyli umożliwienie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca powinien w tym zakresie porozumieć się z pracownikiem. W tym zakresie możliwe jest ustalenie przez strony umowy indywidualnego rozkładu czasu pracy w trybie art. 142 kodeksu pracy.
Z obniżonego wymiaru czasu pracy pracownik może korzystać tylko w okresie, w którym jest uprawniony do urlopu wychowawczego, o którym mowa w art. 186 kodeksu pracy. Korzystanie z tego uprawnienia jest możliwe nie tylko w przypadku opieki nad małym dzieckiem w wieku do lat 6, ale – w przypadku dziecka niepełnosprawnego, które wymaga osobistej opieki – również do ukończenia przez nie 18 roku życia. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnienia do obniżenia wymiaru czasu pracy może korzystać tylko jedno z nich (art. 1891 kodeksu pracy).
Artykuł 1867 kodeksu pracy nie ogranicza liczby wniosków w sprawie obniżenia wymiaru czasu pracy składanych przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego. W okresie urlopu wychowawczego możliwe jest zatem złożenie większej liczby takich wniosków. Pracownik powinien złożyć taki wniosek w formie pisemnej. Wymóg ten został ustalony mocą ustawy z 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy kodeks pracy, która weszła w życie z dniem 6 stycznia 2010 roku. Do tego czasu wniosek pracownika mógł przyjmować dowolną formę. W obecnym stanie prawnym pracodawca nie musi zatem uwzględniać wniosku złożonego w innej formie niż pisemna.
Pracownik zamierzający skorzystać z obniżenia wymiaru czasu pracy powinien złożyć wniosek w tej sprawie na 21 dni przed planowanym przez niego terminem rozpoczęcia korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy. Okres 21 dni ma umożliwić pracodawcy dokonanie niezbędnych zmian organizacji pracy wynikających z częściowej nieobecności pracownika w pracy. Złożenie przez uprawnionego pracownika wniosku w terminie krótszym niż 21 dni przed wnioskowaną datą rozpoczęcia korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy skutkuje tym, że pracodawca może nie uwzględnić wniosku pracownika we wskazanym przez niego terminie. W takim przypadku pracodawca ma jednak obowiązek dokonania wnioskowanego przez pracownika obniżenia wymiaru czasu pracy, ale w późniejszym terminie, tj. z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia przez pracownika pisemnego wniosku. Jeśli jednak obniżenie wymiaru czasu pracy nie wpływa na konieczność zmiany organizacji pracy, to pracodawca może przychylić się do wniosku pracownika i obniżyć wymiar czasu pracy w terminie krótszym niż 21 dni od dnia złożenia wniosku. Decyzja w tej sprawie należy wyłącznie do pracodawcy.
Należy zwrócić uwagę, że ustalenie sztywnego terminu na złożenie wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy ma swoje uzasadnienie, jednak może powodować komplikacje w sytuacji, gdy pracownik nie może złożyć wniosku w odpowiednim dniu, np. z powodu długotrwałej nieobecności w pracy spowodowanej opieką nad chorym dzieckiem. W takich przypadkach wydaje się możliwe wcześniejsze złożenie wniosku ze skutkiem na określony dzień, tj. dzień przypadający 21 dni przed terminem wnioskowanej przez pracownika zmiany wymiaru czasu pracy.
Przedmiotowy wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy powinien zawierać imię i nazwisko dziecka, na które pracownikowi przysługuje urlop wychowawczy, wskazanie okresu, przez który pracownik zamierza wykonywać pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy, a także wskazanie wymiaru czasu pracy, w którym pracownik zamierza wykonywać pracę. Do wniosku dołącza się ponadto następujące dokumenty:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów,
- oświadczenie o okresie, w którym pracownik dotychczas korzystał
z wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy w czasie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego.
Obniżenie wymiaru czasu pracy powoduje proporcjonalne zmniejszenie przysługującego pracownikowi wynagrodzenia.
